Χθες, ομολογώ, δεν αντιμετώπισα ψύχραιμα την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας - ήταν τέτοιο το σοκ που, πριν προλάβω να την διαβάσω καλά-καλά, ήθελα να αντιδράσω. (σ' αυτό ελπίζω να οφείλονται και οι διάφορες ασυνταξίες της αρχικής ανάρτησης). Μάλλον δεν ήμουν ο μόνος. Σήμερα, πάντως, έχουμε τη δυνατότητα να διαβάσουμε την περίληψη της αποφάσεως από την ίδια την ιστοσελίδα του Συμβουλίου της Επικρατείας, να την δούμε κάπως καλύτερα. Αλλά και η πιο αργή ανάγνωση δεν άλλαξε καθόλου τη γνώμη μου για την απόφαση.
Σε σχέση με την κτήση της ιθαγένειας από αλλοδαπούς, το ΣτΕ αναφέρει όλες τις διατάξεις του Συντάγματος, στις οποίες ορίζεται ότι οι κρατικές λειτουργίες δρουν υπέρ του Έθνους - με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ωστόσο, σε καμμία από τις διατάξεις αυτές δεν θα βρει ο πλέον προσεκτικός αναγνώστης κάποιον ορισμό του έθνους με βάση τα στοιχεία (καταγωγή - "ουσιαστικός πραγματικός δεσμός") που δέχεται ως απαραίτητα το Δικαστήριο. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που δεν διευκρινιζει ποιος θα μπορούσε να είναι ο ουσιαστικός, πραγματικός δεσμός που, κατά την απόφαση, θα ικανοποιούσε το κριτήριο για πολιτογράφηση ακόμη και σε "αλλογενείς" (η λέξη είναι για πολύ περισσότερα εισαγωγικά).
Μας λέει το Δικαστήριο: δείτε σε πόσες διατάξεις του Συντάγματος γίνεται λόγος για το έθνος. Άρα, πρέπει να το διαφυλάξουμε. Ας πούμε (γιατί αυτό σηκώνει πολλή συζήτηση, υπάρχει άλμα ανάμεσα στις τέσσερις-πέντε αναφορές στο έθνος στο συνταγματικό κείμενο και στο συμπέρασμα ότι η "διαφύλαξή" του κατά συγκεκριμένο τρόπο αποτελεί συνταγματική επιταγή) ότι αυτό ισχύει. Από εκεί και πέρα, όμως, ο ορισμός του έθνους και ο τρόπος, με τον οποίο το ΣτΕ προσδιορίζει τους συνεκτικούς του δεσμούς, είναι εντελώς ex auctoritate. Δεν παρέχει κανένα επιχείρημα που να πηγάζει από το Σύνταγμα (ως θα ώφειλε, εάν ήταν να κρίνει τη διάταξη αντισυνταγματική) για τη δική του αντίληψη για το έθνος. Εντελώς αυθαίρετα, μάλιστα, κρίνει (χωρίς, δηλαδή, καμμία συνταγματική επεξήγηση) ότι η διαδικασία που επέλεξε ο (αρμόδιος) νομοθέτης για τη διαπίστωση της ύπαρξης δεσμών που δικαιολογούν την πολιτογράφηση είναι "τυπική" και όχι "ουσιαστική". Η μέθεξη στην ελληνική παιδεία, λ.χ., απορρίπτεται ως μια άνευ σημασίας τυπική προϋπόθεση. Το ΣτΕ θα ήθελε κάποιας μορφής εξετάσεις, προφανώς, για να διαπιστώσει εάν υπάρχει "ουσιαστικός δεσμός" - και αυτό θα ήταν πολύ καλό και επαινετό, εάν προέκυπτε από το Σύνταγμα κάτι τέτοιο. Αφ' ης στιγμής, όμως, δεν προκύπτει ούτε από τις διατάξεις που μνημονεύει το ΣτΕ, ούτε από άλλες συνταγματικές διατάξεις η προϋπόθεση που θέτει η απόφαση, η υποκατάσταση από στο ΣτΕ της κρίσεως του κοινού νομοθέτη, ως προς τα κριτήρια για την απόδοση της ιθαγένειας, δεν είναι τίποτε λιγότερο από υφαρπαγή εξουσίας.
(δείτε τι λέει η μειοψηφία: "... ένας Σύμβουλος υποστήριξε την άποψη ότι οι προϋποθέσεις για την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας, οι οποίες εισάγονται στον Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας με τον ν. 3838/2010, υποδηλώνουν την εκτίμηση του νομοθέτη ότι οι αλλοδαποί, οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις αυτές, έχουν ένα νομικό και πραγματικό δεσμό με το Ελληνικό Κράτος επαρκή για να δικαιολογήσει την χορήγηση σε αυτούς της ελληνικής ιθαγένειας, η εκτίμηση δε αυτή δεν υπερβαίνει τα παραπάνω συνταγματικά όρια" - αναγνωρίζοντας, στην ουσία, στο νομοθέτη την πραγματική του λειτουργία)
Κάπως πιο λογικό θα ήταν να θεωρηθεί ότι δεν μπορούν να ψηφίζουν οι αλλοδαποί στις τοπικές εκλογές - διότι, πράγματι, το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι εντάσσεται στον πυρήνα της ιδιότητας του πολίτη, της ιθαγένειας. Ωστόσο, το άρθρο 102 του Συντάγματος, το οποίο επικαλείται το Δικαστήριο, κάνει σαφή αναφορά ανάμεσα στις τοπικές υποθέσεις και τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και στο Κράτος. Στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης ανατίθεται η "διοίκηση των τοπικών υποθέσεων". Ο συνταγματικός νομοθέτης, δηλαδή, θέλησε να διαχωρίσει την πολιτική εξουσία από την τοπική αυτοδιοίκηση και αυτό είναι σαφές σε ολόκληρο το κείμενο του άρθρου 102. Η κρίση του ΣτΕ ότι και οι τοπικές εκλογές είναι, κατ' ουσίαν, πολιτικές, και διότι "η εκλογή αυτή ανάγεται στην πολιτική ζωή της χώρας γενικώς", είναι μια αμπελοφιλοσοφία, η οποία αντιβαίνει την πρόθεση και το πνεύμα του συνταγματικού νομοθέτη - είναι εντελώς αντίθετη με το διαχωρισμό που κάνει το άρθρο 102 του Συντάγματος, ανάμεσα στις τοπικές και τις κεντρικές υποθέσεις. Δηλαδή το Συμβούλιο της Επικρατείας επικαλείται ένα άρθρο του Συντάγματος, το ερμηνεύει εντελώς αυθαίρετα και "μπακάλικα" (εκτός κι εάν στην πλήρη απόφαση υπάρχει κάτι άλλο), καταπώς φαίνεται για να παράσχει προσχηματική νομική κάλυψη σε ένα αποτέλεσμα που είναι σύμφωνο με τις ιδεολογικές επιλογές της συνθέσεως.
Τι να πει κανείς; Άραγε η Ολομέλεια θα κάνει την ανατροπή;
Σε σχέση με την κτήση της ιθαγένειας από αλλοδαπούς, το ΣτΕ αναφέρει όλες τις διατάξεις του Συντάγματος, στις οποίες ορίζεται ότι οι κρατικές λειτουργίες δρουν υπέρ του Έθνους - με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Ωστόσο, σε καμμία από τις διατάξεις αυτές δεν θα βρει ο πλέον προσεκτικός αναγνώστης κάποιον ορισμό του έθνους με βάση τα στοιχεία (καταγωγή - "ουσιαστικός πραγματικός δεσμός") που δέχεται ως απαραίτητα το Δικαστήριο. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που δεν διευκρινιζει ποιος θα μπορούσε να είναι ο ουσιαστικός, πραγματικός δεσμός που, κατά την απόφαση, θα ικανοποιούσε το κριτήριο για πολιτογράφηση ακόμη και σε "αλλογενείς" (η λέξη είναι για πολύ περισσότερα εισαγωγικά).
Μας λέει το Δικαστήριο: δείτε σε πόσες διατάξεις του Συντάγματος γίνεται λόγος για το έθνος. Άρα, πρέπει να το διαφυλάξουμε. Ας πούμε (γιατί αυτό σηκώνει πολλή συζήτηση, υπάρχει άλμα ανάμεσα στις τέσσερις-πέντε αναφορές στο έθνος στο συνταγματικό κείμενο και στο συμπέρασμα ότι η "διαφύλαξή" του κατά συγκεκριμένο τρόπο αποτελεί συνταγματική επιταγή) ότι αυτό ισχύει. Από εκεί και πέρα, όμως, ο ορισμός του έθνους και ο τρόπος, με τον οποίο το ΣτΕ προσδιορίζει τους συνεκτικούς του δεσμούς, είναι εντελώς ex auctoritate. Δεν παρέχει κανένα επιχείρημα που να πηγάζει από το Σύνταγμα (ως θα ώφειλε, εάν ήταν να κρίνει τη διάταξη αντισυνταγματική) για τη δική του αντίληψη για το έθνος. Εντελώς αυθαίρετα, μάλιστα, κρίνει (χωρίς, δηλαδή, καμμία συνταγματική επεξήγηση) ότι η διαδικασία που επέλεξε ο (αρμόδιος) νομοθέτης για τη διαπίστωση της ύπαρξης δεσμών που δικαιολογούν την πολιτογράφηση είναι "τυπική" και όχι "ουσιαστική". Η μέθεξη στην ελληνική παιδεία, λ.χ., απορρίπτεται ως μια άνευ σημασίας τυπική προϋπόθεση. Το ΣτΕ θα ήθελε κάποιας μορφής εξετάσεις, προφανώς, για να διαπιστώσει εάν υπάρχει "ουσιαστικός δεσμός" - και αυτό θα ήταν πολύ καλό και επαινετό, εάν προέκυπτε από το Σύνταγμα κάτι τέτοιο. Αφ' ης στιγμής, όμως, δεν προκύπτει ούτε από τις διατάξεις που μνημονεύει το ΣτΕ, ούτε από άλλες συνταγματικές διατάξεις η προϋπόθεση που θέτει η απόφαση, η υποκατάσταση από στο ΣτΕ της κρίσεως του κοινού νομοθέτη, ως προς τα κριτήρια για την απόδοση της ιθαγένειας, δεν είναι τίποτε λιγότερο από υφαρπαγή εξουσίας.
(δείτε τι λέει η μειοψηφία: "... ένας Σύμβουλος υποστήριξε την άποψη ότι οι προϋποθέσεις για την κτήση της ελληνικής ιθαγένειας, οι οποίες εισάγονται στον Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας με τον ν. 3838/2010, υποδηλώνουν την εκτίμηση του νομοθέτη ότι οι αλλοδαποί, οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις αυτές, έχουν ένα νομικό και πραγματικό δεσμό με το Ελληνικό Κράτος επαρκή για να δικαιολογήσει την χορήγηση σε αυτούς της ελληνικής ιθαγένειας, η εκτίμηση δε αυτή δεν υπερβαίνει τα παραπάνω συνταγματικά όρια" - αναγνωρίζοντας, στην ουσία, στο νομοθέτη την πραγματική του λειτουργία)
Κάπως πιο λογικό θα ήταν να θεωρηθεί ότι δεν μπορούν να ψηφίζουν οι αλλοδαποί στις τοπικές εκλογές - διότι, πράγματι, το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι εντάσσεται στον πυρήνα της ιδιότητας του πολίτη, της ιθαγένειας. Ωστόσο, το άρθρο 102 του Συντάγματος, το οποίο επικαλείται το Δικαστήριο, κάνει σαφή αναφορά ανάμεσα στις τοπικές υποθέσεις και τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και στο Κράτος. Στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης ανατίθεται η "διοίκηση των τοπικών υποθέσεων". Ο συνταγματικός νομοθέτης, δηλαδή, θέλησε να διαχωρίσει την πολιτική εξουσία από την τοπική αυτοδιοίκηση και αυτό είναι σαφές σε ολόκληρο το κείμενο του άρθρου 102. Η κρίση του ΣτΕ ότι και οι τοπικές εκλογές είναι, κατ' ουσίαν, πολιτικές, και διότι "η εκλογή αυτή ανάγεται στην πολιτική ζωή της χώρας γενικώς", είναι μια αμπελοφιλοσοφία, η οποία αντιβαίνει την πρόθεση και το πνεύμα του συνταγματικού νομοθέτη - είναι εντελώς αντίθετη με το διαχωρισμό που κάνει το άρθρο 102 του Συντάγματος, ανάμεσα στις τοπικές και τις κεντρικές υποθέσεις. Δηλαδή το Συμβούλιο της Επικρατείας επικαλείται ένα άρθρο του Συντάγματος, το ερμηνεύει εντελώς αυθαίρετα και "μπακάλικα" (εκτός κι εάν στην πλήρη απόφαση υπάρχει κάτι άλλο), καταπώς φαίνεται για να παράσχει προσχηματική νομική κάλυψη σε ένα αποτέλεσμα που είναι σύμφωνο με τις ιδεολογικές επιλογές της συνθέσεως.
Τι να πει κανείς; Άραγε η Ολομέλεια θα κάνει την ανατροπή;
3 comments:
Ωραία τα γράφεις, μερικά σχόλια και από μένα:
Όσοι επί έτη επιδοκίμαζαν τον δικαστικό ακτιβισμό του ΣτΕ, ασφαλώς κατάπιαν την γλώσσα τους χτες. Ω της ασυνεπείας! [το έθιγες στην τελευταία παράγραφο της χτεσινής σου ανάρτησης]
Αλλά το Τμήμα στην ερμηνεία του δεν έκανε τίποτε άλλο από το είδος της ερμηνείας στο οποίο μας συνηθίζει και το ΕΔΔΑ, έβαλε το χέρι μέσα στο καπέλο και έβγαλε ένα κουνέλι. Απλώς εμείς θέλαμε να βγάλη περιστέρι. Από το καπέλο όμως δεν μπορείς να προβλέψης τι θα βγη.
Αναφερόμενο στα περί έθνους, που είναι διαφορετικό από τον λαό, το Τμήμα απλώς αναπαράγει την παραδοσιακή συνταγματική θεωρία, ούτε προσθέτει ούτε αφαιρεί. Και πράγματι διαφοροποιείται το έθνος από τον λαό στο Σύνταγμα και πράγματι υπάρχει πρόβλεψη για την διασπορά των Ελλήνων και όχι άλλου λαού. Όλα αυτά παρέχουν κάποιου είδους κανονιστική βάση.
Ο ουσιαστικός δεσμός πολίτη και κράτους δεν είναι κάτι πρωτότυπο ούτε αυτός, υπενθυμίζω την απόφαση Nottebohm της Χάγης εδώ και εξήντα χρόνια.
Αυτό που λέει ουσιαστικά το Τμήμα είναι ότι το ius sanguinis είναι το μόνο συνταγματικά ανεκτό. Αν αυτό δεν είναι δικαστικός ακτιβισμός και δημιουργική ερμηνεία ενός ζωντανού κειμένου ή όπως αλλιώς τα λένε, δεν ξέρω πώς αλλιώς να το ονομάσω. Τι παραπονιούνται τότε; ;-)
Πάντως μερικά ζητήματα άκρων ορίων είναι εύλογα: π.χ. δικαιούται ο κοινός νομοθέτης να θεσπίση ότι την ελληνική ιθαγένεια αποκτούν όσοι το ζητήσουν εντός της τάδε προθεσμίας, όσοι και να είναι (ενδεχομένως και περισσότεροι από τους ημεδαπούς!), ό,τι δεσμούς και να έχουν (ή να μην έχουν) με την Ελλάδα;
Ας περιμένουμε την Ολομέλεια πριν αρχίσουμε τις κλάψες.
Στην οποία απόφαση, για να κουτσομπολέψουμε λίγο, πρόεδρος ήταν ο Ρίζος, όχι τυχαίος δικαστής, και παρεμβαίνων ο Αλιβιζάτος, για λογαριασμό μάλιστα της Ελληνικής Ένωσης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Καλό ματς.
Post a Comment