Διαπραγμάτευση, εργασιακά, νίκες και ήττες

Είναι πολύ ενδιαφέρων και παραπλανητικός, συνάμα, ο διάλογος που εκτυλίσσεται σε σχέση με τις «απαιτήσεις» της τρόικας στα εργασιακά, τη σκοπιμότητά τους, τις νίκες και τις ήττες της διαπραγμάτευσης. Εισαγωγικά και μόνο ν' αναφέρουμε ότι οποιαδήποτε διατήρηση του status quo, αυτού που οδήγησε σε ενάμισυ εκατομμύριο ανέργους, θεωρείται στο δημόσιο διάλογο νίκη και οποιαδήποτε μεταβολή του είναι ήττα της χώρας απέναντι στον «αντίπαλο» που είναι οι δανειστές μας.

Ο διάλογος ξεκινά με ένα ερώτημα που τίθεται υπό μια παραπλανητική προϋπόθεση: αφού οι εργασιακές σχέσεις στον ιδιωτικό τομέα δεν έχουν δημοσιονομικό αποτέλεσμα, γιατί να επιμένει σ' αυτές η τρόικα; Υπονοείται, με το ερώτημα αυτό, ότι η τρόικα έχει εκδικητικούς σκοπούς απέναντι στους Έλληνες εργαζομένους (αυτούς που δουλεύουν τις περισσότερες ώρες στον κόσμο) και βγάζει το άχτι των δανειστών μας μειώνοντας τους μισθούς τους.

Για να απαντηθεί το ερώτημα, όμως, απαιτείται να καταδειχθεί η αναλήθεια της προϋπόθεσης, ότι δήθεν οι εργασιακές σχέσεις στον ιδιωτικό τομέα δεν επηρεάζουν τα δημοσιονομικά της χώρας. Αυτό είναι ένα τεράστιο λάθος: οι εργασιακές σχέσεις επηρεάζουν δύο βασικά μεγέθη που έχουν άμεση σχέση με τα δημοσιονομικά. Το προφανές είναι η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας - όσο οι ρυθμισμένες εργασιακές σχέσεις παραμένουν απαγορευτικές (σε συνδυασμό και με άλλες στρεβλώσεις του συστήματος) για την πραγματοποίηση επενδύσεων, οι οποίες συνοδεύονται από νέες προσλήψεις, είναι φυσικό να αποτρέπουν τις άμεσες ξένες επενδύσεις και, δι' αυτών, την εισροή ξένου συναλλάγματος (όπως και τις εγχώριες επενδύσεις, μολονότι αυτές πλήττονται ακόμη περισσότερο από την έλλειψη ρευστότητας). Είναι προφανές ότι η αποτροπή ξένων επενδύσεων μειώνει τις προοπτικές ανάπτυξης και αύξησης της φορολογητέας ύλης και μας βυθίζει περισσότερο στην ύφεση.

Το δεύτερο είναι ότι η δυσκολία στις απολύσεις έχει ως αποτέλεσμα, γενικότερα, να αποφεύγονται οι προσλήψεις. Η διαπίστωση αυτή σχετίζεται και με το ποιος ωφελείται και ποιος βλάπτεται από τη διατήρηση του σημερινού νομοθετικού καθεστώτος και, πιο συγκεκριμένα, εάν η κοινωνία συνολικά θα έπρεπε να προτιμά περισσότερες νέες θέσεις εργασίας ή περισσότερη προστασία των ήδη υφισταμένων θέσεων (μια παρένθεση: οι ανελαστικές σχέσεις εργασίας οδηγούν αρκετές επιχειρήσεις, οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το εργατικό κόστος, σε κλείσιμο με αποτέλεσμα, εν τέλει, χειρότερο για τους εργαζομένους, των οποίων δήθεν οι θέσεις εργασίας προστατεύονται). Πολλές χώρες του εξωτερικού, με ανεπτυγμένο κοινωνικό κράτος (με κλασσικό παράδειγμα τη Δανία), αφήνουν ελεύθερες τις απολύσεις και επιρρίπτουν τη μέριμνα για τους ανέργους στο κράτος. Φυσικά, πρόκειται για χώρες, στις οποίες η αλλαγή εργασίας και εργοδότη δεν θεωρείται ταμπού, αντίθετα με ότι ισχύει παρ' ημίν. Το αποτέλεσμα, όμως, είναι ότι στις χώρες αυτές έχουν ελάχιστη ανεργία.

Παραπλανητικό θα ήταν και το ερώτημα: με ποιου το μέρος είσαι, με τους εργοδότες ή με τους εργαζομένους; Σε μια ανεπτυγμένη οικονομία της αγοράς ο εργαζόμενος δεν αναζητεί εργασία μόνο και μόνο για να εξασφαλίσει το βασικό μισθό. Η διασφάλιση του εργαζομένου, όταν είναι δυσαρεστημένος από τον εργοδότη του, είναι ότι υπάρχει και άλλη θέση εργασίας δίπλα, κενή, σε άλλο εργοδότη και ότι μπορεί να αλλάξει εργασία πιθανότατα αυξάνοντας και την αμοιβή του. Έτσι, μια ανεπτυγμένη οικονομία λειτουργεί προς όφελος και των επιχειρηματιών και των εργαζομένων. 

Θα έπιανε τόπο όμως μια μεταρρύθμιση στα εργασιακά στην Ελλάδα των επιχειρήσεων που κλείνουν και της τεράστιας ανεργίας; Ή, αντιστρόφως, θα φέρει η πλήρης απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων ένα ξαφνικό κύμα επενδύσεων και ανάπτυξης, ώστε σε λίγους μήνες να ξεχάσουμε την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα και ξαφνικά να βρεθούμε σε ένα καπιταλιστικό παράδεισο; Όχι βέβαια. Όμως πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πού οδηγεί ο φαύλος κύκλος της παρούσας κατάστασης: επιχειρήσεις που κλείνουν, επενδύσεις που δεν πραγματοποιούνται, αύξηση της ανεργίας ή της μαύρης εργασίας. Μια κίνηση (από τις αρκετές που απαιτούνται) για να σπάσει αυτός ο κύκλος - είναι νίκη ή ήττα της Ελλάδος; Είναι «αντίσταση» στην τρόικα η διατήρηση των εμποδίων στις επενδύσεις και στη διαμόρφωση νέων θέσεων εργασίας;

Είναι πολύ λογικό το αίτημα, υπό τις σημερινές συνθήκες, να υπάρξει ιδιαίτερη μέριμνα για εργαζομένους στον ιδιωτικό τομέα που χάνουν τη δουλειά τους εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης ή που βλέπουν τους μισθούς τους να συρρικνώνονται. Η μέριμνα αυτή, όμως δεν μπορεί να εξακολουθήσει να παρέχεται με μια μορφή που, εν τέλει, δεν ωφελεί τους εργαζομένους αλλά απλώς αποτρέπει τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.