Το ασφαλιστικό είναι σύμφωνο με το Σύνταγμα ...

... παρά τα όσα του προσάπτει το Ελεγκτικό Συνέδριο. Μάλιστα, κάποιες από τις αιτιάσεις περί αντισυνταγματικότητας είναι τόσο αστήρικτες, που ο ουδέτερος παρατηρητής μπορεί να τις αποδώσει και σε προστασία κεκτημένων εκ μέρους των ίδιων των μελών του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Αιτίαση νο. 1:

Δεν μπορεί να παρέχεται στους Υπουργούς εξουσιοδότηση, ώστε αυτοί να καθορίζουν το ύψος της σύνταξης και τις προϋποθέσεις χορήγησης αυτής. Μόνο με ειδικό νόμο που θα ψηφίζει κάθε φορά η Βουλή επιτρέπεται να ορίζεται το ύψος των συντάξεων, κατά την ερμηνεία αυτή. Φέρεται ότι η ρύθμιση του νομοσχεδίου για την εξουσιοδότηση στους Υπουργούς είναι αντίθετη στο άρθρο 80 § 1 του Συντάγματος, που ορίζει: "Μισθός, σύνταξη, χορηγία ή αμοιβή ούτε εγγράφεται στον προϋπολογισμό του κράτους ούτε παρέχεται χωρίς οργανικό ή άλλο ειδικό νόμο". Φυσικά, η διατύπωση αυτή δεν αναφέρεται στον καθορισμό των προϋποθέσεων, των εισφορών και του ύψους της συντάξεως (που, ούτως ή άλλως, γινόταν στις περισσότερες περιπτώσεις μέχρι σήμερα με υπουργική απόφαση ή προεδρικό διάταγμα), αλλά στην καθιέρωση κάποιας καινούργιας σύνταξης ή μισθού. Δηλαδή η τροποποίηση του ύψους των συντάξεων ή ο καθορισμός του ύψους των εισφορών δεν απαιτείται να γίνεται με ειδικό νόμο, από το άρθρο 80 του Συντάγματος.

Αιτίαση νο. 2:

Δεν θεωρείται σαφής η διάταξη για τη μεταβίβαση συντάξεως σε ανήλικα ή σπουδάζοντα τέκνα. Παρ' όλο που η διάταξη θα μπορούσε να διατυπωθεί καλύτερα, μάλλον είναι αρκετά σαφείς οι προϋποθέσεις που τίθενται για τη μεταβίβαση συντάξεως, εν πάση περιπτώσει, όμως, είναι κάτι που διορθώνεται με μια αναδιατύπωση.

Αιτίαση νο. 3:

Αντιτίθεται στο άρθρο 20 (προφανώς εννοεί το 25) § 1 του Συντάγματος η πρόβλεψη, κατά την οποία το κράτος δεν θα καλύπτει πλέον τα ελλείμματα των επικουρικών ταμείων. Η λογική που έχω δει να προβάλλεται για την αιτίαση αυτή είναι η εξής: Το άρθρο 25 προβλέπει ότι τα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου τελούν υπό την εγγύηση του κράτους. Το άρθρο 22 § 5 του Συντάγματος ορίζει ότι το κράτος μεριμνά για την κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων. Από το συνδυασμό των δύο αυτών διατάξεων προκύπτει ότι το κράτος πρέπει να εγγυάται ότι τα ασφαλιστικά ταμεία, ακόμη και τα επικουρικά, θα μπορούν να πληρώνουν τις συντάξεις τους, άρα, εν ανάγκη, να καλύπτει τα ελλείμματά τους.

Φυσικά η ανάγνωση αυτή είναι εντελώς στρεβλή και παραγνωρίζει το ρόλο του κράτους στην κοινωνική ασφάλιση, αλλά και το διανεμητικό χαρακτήρα του συστήματος (για τον οποίο θα μιλήσουμε και λίγο αργότερα): κανονικά η εξασφάλιση σύνταξης θα έπρεπε να εξαντλεί την υποχρέωση του κράτους εκ του άρθρου 22 § 5 του Συντάγματος. Πράγματι, με την καθιέρωση της βασικής σύνταξης με το νέο νομοσχέδιο, το κράτος εκπληρώνει την αποστολή του αυτή. Δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι το κράτος, δηλαδή όλοι εμείς, θα φορτωνόμαστε την κάθε ανεύθυνη απόφαση της ηγεσίας ενός επικουρικού ταμείου, για να δίνει όλο και μεγαλύτερες συντάξεις στα μέλη του. Ακόμη περισσότερο, η παροχή συντάξεων από ένα ελλειμματικό ταμείο, δηλαδή από αποθεματικά που δεν έχει, δεν είναι συνταγματικό, ατομικό δικαίωμα, από αυτά που το κράτος εγγυάται, σύμφωνα με το άρθρο 25 § 1 του Συντάγματος. Διαφορετικά, το κάθε ταμείο θα μπορούσε να υπόσχεται ό,τι συντάξεις νάναι, χωρίς αναλογιστική μελέτη (η οποία αποτελεί, σύμφωνα με αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, υποχρέωση που απορρέει από το Σύνταγμα πριν από κάθε μεταβολή του ύψους των συντάξεων) και το κράτος να τρέχει να τα καλύπτει αυτά.

Αιτίαση νο. 4:

Είναι αντίθετη με τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για προστασία της ιδιοκτησίας η προβλεπόμενη αναστολή στη χορήγηση της σύνταξης, όσων εργάζονται. Αν προσέξει κάποιος, όμως, θα δει ότι η αναστολή αυτή είναι πλήρης για όσους είναι κάτω των 55 ετών, δηλαδή έχουν πάρει εντελώς πρόωρη σύνταξη! Και για τους υπολοίπους είναι μερική, έστω και πολύ σοβαρή (μέχρι 70%). Όμως το ΕΔΔΑ ουδέποτε θεώρησε ότι η αναστολή της σύνταξης παραβιάζει δικαίωμα στην περιουσία. Επίσης, έχει κρίνει όχι μόνο ότι το δικαίωμα στη σύνταξη, στο βαθμό που προστατεύεται από το 1ο Πρόσθετο Πρωτόκολλο στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, δεν είναι δικαίωμα σε καθορισμένο ύψος συντάξεως, αλλά και ότι μπορεί να υποχωρήσει, όταν διακυβεύεται ολόκληρη η βιωσιμότητα ενός διανεμητικού (pay as you go) συστήματος, όπως είναι το δικό μας. Έτσι, παρά τις προφανείς ιδεολογικές αντιρρήσεις που θα είχαμε κατ' αρχήν σε μια τέτοια ρύθμιση, αυτή δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι αντίκειται στο Σύνταγμα.

Αιτίαση νο. 5:

Αυτή δεν την κατάλαβα καθόλου, γιατί δεν υπάρχει στο Σύνταγμα κάποια διάταξη, η οποία να ορίζει ή από την οποία να συνάγεται ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι πρέπει να ασφαλίζονται διαφορετικά από τους υπολοίπους. Εξ άλλου, η αρχή της ισότητας, κατά την οποία όσοι δίνουν ίδιες εισφορές θα πρέπει να προσδοκούν ίδιες συντάξεις, εξυπηρετείται με τη δραστική μείωση των ταμείων, γιατί όσο περισσότεροι υπάγονται στο ίδιο ταμείο, τόσο πιο δύσκολο θα είναι, με διάφορα προσχήματα, να αντιμετωπίζονται διαφορετικά.

Κοντολογίς, δεν βλέπω κανένα συνταγματικό πρόβλημα με το κατατεθέν νομοσχέδιο. Αν βρεθεί κάτι, αυτό θα έχει να κάνει είτε με την αναστολή της συνταξιοδότησης (η σχετική διάταξη μπορεί να καταργηθεί, χωρίς σπουδαία επιβάρυνση του προϋπολογισμού), είτε με την ασαφή διατύπωση των διατάξεων για τη μεταβίβαση σύνταξης. Αλλά ακόμη και η διαδικασία καθορισμού του ύψους των συντάξεων μπορεί είτε να γίνει από το νόμο με κάποιο σταθερό τύπο, είτε να γίνει αρχικά και να απαιτείται απόφαση της Βουλής για την αύξηση των συντάξεων ή να προβλεφθεί ένας μαθηματικός τύπος για την αυτόματη μείωσή τους, σε περίπτωση που διαπιστώνονται ελλείμματα που δεν μπορούν να καλυφθούν. Σε καμμία περίπτωση, όμως, δεν πρέπει να διατηρηθεί η εγγύηση του κράτους στα ελλείμματα των διαφόρων ταμείων και δεν υπάρχει κανένα απολύτως συνταγματικό εμπόδιο σε κάτι τέτοιο.

Γι' αυτό πρέπει να φροντίσουμε ώστε οπωσδήποτε να γίνει νόμος του κράτους!