Friday, April 3, 2009

Ο Χάρης Πεϊτσίνης για τις ιδεολογικές διαμάχες εν όψει της χρηματοπιστωτικής κρίσης

Ένα ακόμη κείμενο πραγματικά φρέσκιας σκέψης από τον κ. Χάρη Πεϊτσίνη, μέλος της Φιλελεύθερης Συμμαχίας, για τον τρόπο που εξελίσσεται η ιδεολογική διαμάχη μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Ο κ. Πεϊτσίνης με πολύ εύστοχο τρόπο ανατρέπει κάποια από τα "δεδομένα" της συζήτησης και λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Κατόπιν αδείας του, παραθέτουμε αυτούσιο το κείμενό του, το οποίο έχει αναρτηθεί στο blog του E-rooster.

Προς τους σοσιαλιστές όλων των πολιτικών χώρων

Τίποτα δεν είναι ισχυρότερο στο μυαλό του ανθρώπου από μια πρόληψη που φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τα εμπειρικά δεδομένα. Φανταστείτε για παράδειγμα, τι απίστευτη ώθηση θα έδινε στην ρωμαιοκαθολική θρησκεία ένας πάπας που αν και φαινομενικά νεκρός, σηκωνόταν απ’ το νεκροκρέβατο του και ευλογούσε τους θρηνώντες πιστούς. Τα νέα θα ταξίδευαν με αστραπιαία ταχύτητα: «οι νεκροί περπατούν, η Δευτέρα Παρουσία ήρθε» θα ακουγόταν από κάθε γωνιά της χριστιανικής υφηλίου. Μπορώ να φανταστώ τα εξώφυλλα των χριστιανικών φυλλάδων από τώρα.

Κάπως έτσι αισθάνομαι ότι αντιδρούν σήμερα και οι αντίπαλοι της ατομικής οικονομικής ελευθερίας -που ειρήσθω εν παρόδω- βρίσκονται ή "κρύβονται" σε όλες τις πλευρές του πολιτικού φάσματος, δεξιά και αριστερά. Ακόμα και φιλελεύθεροι φίλοι φαίνεται να υποκύπτουν στον «πειρασμό» του “Επεμβατισμού” (interventionism). Το επιχείρημα φαντάζει ακλόνητο, μέσα στην ρουτινιάρικη διατύπωση του: 

«Οι ενέργειες κάποιων κερδοσκόπων έχουν συνέπειες στις ζωές αθώων»

Από το παραπάνω υποτίθεται πως προκύπτει ότι το κράτος θα πρέπει να επεμβαίνει στην οικονομική ζωή ώστε οι «καταστροφικές» επιλογές του ατόμου να μη θίγουν την «κοινωνία». Ορίστε μια προκατάληψη που στηρίζεται στον εθισμό μας σε χιλιετίες υποταγής στην κολλεκτίβα. Ορίστε και τα εμπειρικά δεδομένα (βλέπε τοξικά ομόλογα, AIG, κλπ) που αντιστοιχούν στο όπερ έδει δείξαι.

Να λοιπόν μια επιβεβαιωμένη προκατάληψη ,συμπαγής σαν ατσάλι και ικανή να συντρίψει κάθε αντιπολιτευόμενη φωνή. Οι διαφωνούντες στιγματίζονται με τον χαρακτηρισμό του «φονταμενταλιστή της αγοράς», προιόν της διάνοιας του κου Σόρος. Ένας φονταμενταλιστής της αγοράς δε δικαιούται διά να ομιλεί γιατί έχει τη φωλέα του λερωμένη. Ορίστε τα εμπειρικά δεδομένα κύριε νεοφιλελεύθερε. Οπότε επιστρέψτε στο αρχικό επιχείρημα: καταργήστε την οικονομική ελευθερία για να σωθεί η κοινωνία.

Η καλύτερη απάντηση όμως σε αυτήν την κατηγορία είναι να τη στρέψουμε ενάντια σε όσους τη διατυπώνουν. Η «πίστη» στην ελευθερία θα ήταν προκατάληψη αν οι υπέρμαχοι της δεν έβλεπαν τα αρνητικά της. Ο Μ.Φρίντμαν , που αν υπήρχε λεξικό παρόμοιων όρων θα είχε τη φωτογραφία του δίπλα στη φράση «ελεύθερη αγορά», συχνά κριτίκαρε τα μονοπώλια της αγοράς, τα προβλήματα της και την "αυτοκαταστροφική ορμή της επιχειρηματικής κοινότητας" κλπ. Αυτό όμως ήταν η μία πτυχή της ελεύθερης οικονομίας.Η άλλη πτυχή , το πλήθος των θετικών της που συνοψίζονται στην ευλογία της ελεύθερης επιλογής επισκίαζε τα αρνητικά.Ναι, η ομορφιά της ελευθερίας είναι τόση, που αξίζει το τίμημα. Αυτή είναι μια ορθολογική επιλογή.

Υπάρχει μια αντίστοιχη κριτική προσέγγιση στους εκπροσώπους της έτερης μεγάλης προκατάληψης, της πίστης δηλαδή στη δημοκρατία? Δε νομίζω. Κι όμως αν οι ενέργειες κάποιων κερδοσκόπων έχουν όντως συνέπειες στις ζωές αθώων, τι να πει κανείς για τις ενέργειες κάποιων –σχετικών- πλειοψηφιών που γκρεμοτσακίζουν ολόκληρες οικονομίες μέσα από μια και μόνη ψήφο? Αθώοι δεν είμαστε όσοι ενηλικιωθήκαμε μέσα στο περιβάλλον που διαμόρφωσαν οι συμπολίτες μας ψηφίζοντας ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 81 και του 85? Όλοι όμως φορτωθήκαμε αυτή την επιλογή, χωρίς να βγάλουμε τσιμουδιά. Όχι, στη δημοκρατία όπως είπε ένας πολιτικός ανήρ «δεν υπάρχουν αδιέξοδα». 

Πώς θα νιώθατε αν έλεγε κάποιος ότι στην αγορά «δεν υπάρχουν αδιέξοδα»? Αφήστε,μπορώ να φανταστώ την αντίδραση: «Στην πυρά, στην πυρά καταραμένε Φουνταμενταλιστή της Αγοράς»!

Οι αμείλικτοι κριτές της ελεύθερης οικονομίας είναι πρόθυμοι να την καταστρέψουν για να μην δεχτούν τις αρνητικές της συνέπειες. Όμως μπροστά στις αρνητικές συνέπειες της δημοκρατίας απαντούν χωρίς σκέψη: «τα προβλήματα της δημοκρατίας λύνονται με περισσότερη δημοκρατία». Μια αντίστοιχη φράση, ότι «τα προβλήματα της ελεύθερης αγοράς λύνονται με περισσότερη ελεύθερη αγορά» θα προκαλούσε τη σκυλίσια μήνη των αριστερών, των δεξιών, και μην ξεχνιόμαστε, των μετανοημένων «φιλελεύθερων» που «δεν βρίσκουν τις κρατικοποιήσεις και τόσο κακές». Το φυσιολογικό αντίστοιχο αυτών των «ορθολογιστών» που δεν «κολλάνε σε ιδεολογίες» κατά δήλωση τους, θα ήταν να μην βρίσκουν και τη χούντα τόσο κακιά σε περίοδο δημοκρατικών προβλημάτων. Ή μ άλλα λόγια «Στον γύψο αδερφές μου, στον γύψο»?


Ας είμαστε σοβαροί. Υπάρχει μια κρατούσα κοινωνική λογική της αειφόρου ευημερίας . Και υπάρχουν οι ιδεολογικές αρχές. Κάποιες φορές οι αρχές έρχονται σε αντίφαση με τη λογική της αειφόρου ευημερίας. Αυτό δεν είναι απαραίτητα επιχείρημα ενάντια στις ίδιες τις αρχές, ούτε δικαιολογεί a priori την κατάργηση τους . Γιατί σε τελική ανάλυση και η κοινωνική λογική της αειφόρου ευημερίας είναι μια αρχή. Και η σύγκρουση αρχών δεν αφορά τη σύγκρουση λογικής-δογματισμού όπως μας την παρουσιάζουν οι σοσιαλιστές όλων των κομμάτων. Η σύγκρουση αρχών είναι απλά σύγκρουση αρχών. Κι εγώ επιλέγω την αρχή της ελευθερίας με τα θετικά και με τα αρνητικά, με την ευτυχία και με την καταστροφή που μπορεί να κρύβει.Εσείς?

4 comments:

Unknown said...

Πολλά σημαντικά σχόλια τελικά στο e-rooster που , όπως αναφέρει στην παρουσίαση των σκοπών των δημιουργών του : "Την προσπάθειά μας νοηματοδοτεί αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως έλλειψη στην ελληνική κοινωνία κοινής λογικής και πολιτικών προτάσεων που να συμπορεύονται τον δικό μας άξονα σκέψης."
Αν δεν προχωρούσαν και σε λογοκρισία των "δυσάρεστων" μπορεί να ήταν και φιλελεύθεροι!

Kensai said...

Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση κατά τη γνώμη μου.

Πόσοι είναι οι μεγάλοι Οικονομολόγοι που είπαν πως για αυτήν την κρίση ΔΕΝ απαιτούνται κάποιας μορφής διορθωτικές κινήσεις;

Σίγουρα οι κατηγορίες κατά του καπιταλισμού αγγίζουν τα όρια της φαιδρότητας, ιδιαίτερα όταν προέρχονται απ'το πλέον αποτυχημένο στρατόπεδο ιδεολογίας: αυτό των κομμουνιστών ή υπαρκτών σοσιαλιστών. Απ'την άλλη όμως αν δεν υπήρχε κανενός είδους επέμβαση για να σωθούν ορισμένες κρίσιμες δομές του χρηματοοικονομικού συστήματος τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα.

Φυσικά και θα βγαίναμε κάποτε απ'την κρίση και χωρίς καμία επέμβαση. Το θέμα είναι πότε (πολύ αργότερα) και πώς (τι συνέπειες θα είχε στο άμεσο μέλλον για τα άτομα).

Εν ολίγοις, νομίζω πως η κρατική επέμβαση σε ορισμένες κρίσιμες περιπτώσεις- όπως αυτή του credit crunch- ήταν απαραίτητη. Το κράτος οφείλει να μένει μικρό και ευέλικτο (και καλύτερα εκτός business) υπό κανονικές συνθήκες. Αυτό που διανύουμε τώρα δεν είναι κανονικές συνθήκες...

Averell said...

Προσέξτε τι ακριβώς γράφει ο κ. Πεϊτσίνης: προσπαθεί να ανατρέψει τη δεδομένη στρεβλή μεθοδολογία που ακολουθείται στο δημόσιο διάλογο, σύμφωνα με την οποία απόψεις σαν κι αυτές που εκφράζει ο ίδιος (και σε πολύ μεγάλο, τουλάχιστον, βαθμό ασπάζομαι κι εγώ) άνευ ετέρου περιφρονούνται ως προερχόμενες από "φονταμενταλιστές" της ελεύθερης αγοράς. "Άκουσον μεν, πάταξον δε" λέει η ανάρτηση με τον τρόπο της.

avatar said...

Διονύση να σημειώσω για την ιστορία ότι η παρουσίαση των σκοπών των δημιουργών του e-rooster ήταν κάπως διαφορετική.

Συγκεκριμένα ήταν αυτή:

"Το www.e-rooster.gr είναι ένα διαδικτυακό ηλεκτρονικό περιοδικό προβληματισμού πάνω στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις και ενασχόλησης με ευρύτερα ζητήματα της σύγχρονης ζωής.

Κίνητρό μας είναι η ανησυχία και το ενδιαφέρον μας για τα ελληνικά και διεθνή δρώμενα σε κάθε τομέα της δημόσιας δραστηριότητας.

Άξονας της σκέψης μας είναι η αγάπη μας για την ελευθερία και η προσήλωσή μας στη μοναδικότητα του ατόμου.

Την προσπάθειά μας νοηματοδοτεί αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε ως έλλειψη στην ελληνική κοινωνία κοινής λογικής. Ευελπιστούμε ότι τούτος ο διαδικτυακός χώρος θα φιλοξενήσει προοδευτικές απόψεις που στην χώρα μας έχουν τεθεί στο περιθώριο.

Οι πολιτικές θέσεις των συγγραφέων δεν ταυτίζονται κατ ανάγκη. Μας ενδιαφέρουν οι πρωτότυπες, ελεύθερες σκέψεις, που συχνά μπορεί να καταλήγουν σε διαφορετικά συμπεράσματα, αρκεί να τηρούν τους κανόνες της κοινής λογικής."


Από τότε έχει προφανώς κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι και οι σκοποί του e-rooster τροποποιήθηκαν και αυτοί αναλόγως. Προσωπικά η τωρινή διατύπωση του site σε καμία περίπτωση δε με εκφράζει γιατί κατά τη γνώμη μου πολλές από τις νέες "δικλείδες" υπάρχουν για να περιορίσουν την αρθρογραφία σε κάτι πολύ πολύ συγκεκριμένο.

Αλλά αυτό δεν έχει και ιδιαίτερη σημασία από τη στιγμή που εκφράζει τα παιδιά που το διαχειρίζονται τώρα. :-)