Τα βασικά χαρακτηριστικά/ προτερήματα του κεφαλαιοποιητικού συστήματος

Υπενθυμίζουμε την πρόσκληση προς όλους τους αναγνώστες μας που έχουν τη δυνατότητα (γεωγραφική, χρονική κ.λπ.) να έλθουν στην εκδήλωση που θα διοργανώσει η Φιλελεύθερη Συμμαχία, όπου και θα παρουσιασθούν οι θέσεις της για το ασφαλιστικό σύστημα. Η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος είναι ένα θέμα που μας αφορά όλους, και μάλιστα ανεξαρτήτως ηλικίας. Ακόμη και όσοι έχουμε δεκαετίες μπροστά μας, μέχρις ότου έλθει η σειρά μας να συνταξιοδοτηθούμε (και να μας ενδιαφέρει εάν θα είναι σε θέση το σύστημα τότε να μας καταβάλλει σύνταξη), επηρεαζόμαστε άμεσα από την πορεία των ασφαλιστικών μας ταμείων, καθώς αυτά θα υποχρεωθούν, συν τω χρόνω, να μας επιβάλλουν όλο και μεγαλύτερες εισφορές, προκειμένου να επιβιώσουν. Αναφερθήκαμε ήδη σε προηγούμενη ανάρτηση στο βασικό δομικό πρόβλημα που έχει το ισχύον ασφαλιστικό σύστημα, το οποίο οδηγείται με μαθηματική, σχεδόν, βεβαιότητα στην κατάρρευση. Ποια είναι η βασική εκείνη αλλαγή στη δομή του, η οποία θα το καταστήσει βιώσιμο; Είναι η τροπή του σε κεφαλαιοποιητικό σύστημα.

Τι σημαίνει κεφαλαιοποιητικό σύστημα; Η βασική του ιδέα στηρίζεται στην παρακάτω υπόθεση: σκεφθείτε κάποιον που μόλις βγήκε στη σύνταξη από ένα από τα βασικά ταμεία, λ.χ. το ΤΕΒΕ. Λογικά θα παίρνει σύνταξη γύρω στα 800-900 ευρώ το μήνα (εάν ήταν σε υψηλή ασφαλιστική κλάση, μπορεί να πάει μέχρι και τα 1.200 ή κάτι τέτοιο). Υποθέστε ότι, αντί να δίνει επί 35 χρόνια εισφορές στο ΤΕΒΕ, κατέθετε τα χρήματα αυτά στην Τράπεζα (σε απλό λογαριασμό ταμιευτηρίου) και, μετά τα 35 χρόνια, αποφάσιζε να ζήσει την υπόλοιπη ζωή του από τις καταθέσεις αυτές (όπως διαμορφώθηκαν από τους τόκους και τους ανατοκισμούς) αποκλειστικά. Οι αναλογιστές μάς λένε ότι θα είχε κατατεθειμένο κεφάλαιο, από το οποίο θα μπορούσε να λαμβάνει κάθε μήνα, μέχρι το θάνατό του (σύμφωνα με το προσδόκιμο όριο ζωής), ένα ποσόν τουλάχιστον τρεις φορές μεγαλύτερο από τη σύνταξή του.

Τώρα σκεφθείτε να γίνεται αυτό από όλους τους εργαζομένους. Οι εισφορές τους (που παραμένουν υποχρεωτικές) δεν θα ξοδεύονται αμέσως για τις δαπάνες του συστήματος και την καταβολή των συντάξεων στους νυν συνταξιούχους (όπως γίνεται σήμερα), αλλά σχηματίζουν ένα αποθεματικό - και κάθε ασφαλισμένος ξέρει ακριβώς πόσα χρήματα έχει εισφέρει στο συνολικό αυτό αποθεματικό. Φυσικά, το ποσόν που θα συγκεντρωθεί θα είναι τεράστιο και θα έχει αποδόσεις σημαντικά μεγαλύτερες από τον πληθωρισμό. Και, όταν οι ασφαλισμένοι κλείνουν κάποια χρόνια απασχόλησης και εισφορών, θα έχουν τη δυνατότητα να βγαίνουν στη σύνταξη, η οποία θα προέρχεται αποκλειστικά από την αναλογία τους στο σχηματισμό αυτού του κεφαλαίου - και, όταν αποβιώσουν, ό,τι υπόλοιπο έχει απομείνει από τη συνεισφορά τους στο συνολικό αυτό αποθεματικό θα μπορεί να μεταβιβάζεται στους συγγενείς τους.

Αυτό είναι, ως προς τη βασική του ιδέα, το λεγόμενο κεφαλαιοποιητικό σύστημα: κάθε ασφαλισμένος συμμετέχει στη δημιουργία του κεφαλαίου, από το οποίο θα προέλθει η σύνταξή του, γνωρίζοντας ανά πάσα στιγμή τι ποσά συνεισέφερε και τι απόδοση είχαν τα ποσά αυτά, επομένως πόσα χρήματα δικαιούται ανά πάσα στιγμή (μετά από ένα χρονικό όριο απασχόλησης) να θεωρεί ότι θα αποτελέσουν τη βάση για τη συνταξιοδότησή του (και, αν το ποσόν είναι ιδιαιτέρως μεγάλο, ακόμη και για τη λήψη ενός εφ' άπαξ ποσού). Θα μπορεί, επίσης, να καθορίζει ο ίδιος τη σύνταξη και το εφ' άπαξ που θα λάβει (με μόνο περιορισμό, βασισμένο και στο προσδόκιμο όριο της ζωής του, ότι τα ποσά αυτά δεν θα είναι τέτοια, που θα κινδυνεύσει το κεφάλαιο να εξαντληθεί, όσο ζει) - αντιστοίχως, θα μπορεί να καθορίσει και την ηλικία, από την οποία και μετά θα αρχίσει η συνταξιοδότησή του. Θα υπάρχει ένα κατώτατο όριο στις εισφορές, αλλά το ποσόν των εισφορών θα είναι ανοικτό προς τα επάνω, θα μπορεί, δηλαδή, ο ασφαλισμένος, εάν επιθυμεί το σχηματισμό μεγαλύτερου κεφαλαίου, να αποδίδει μεγαλύτερες εισφορές.

Το σύστημα αυτό έχει δύο βασικά πλεονεκτήματα: είναι απολύτως ανταποδοτικό (καθώς η σύνταξη που θα λαμβάνει ο κάθε συνταξιούχος θα προέρχεται από το σύνολο της δικής του συνεισφοράς στο κεφάλαιο, αφαιρουμένης μόνον της αναλογίας του στα έξοδα διαχείρισής του) και δεν επηρεάζεται καθόλου από τη μεταβολή στην ηλικιακή σύνθεση του πληθυσμού και, ιδίως, την αναλογία συνταξιούχων - ασφαλισμένων. Εκτός από αυτά, εξασφαλίζει σημαντικά μεγαλύτερες συντάξεις, το κεφάλαιο που αντιστοιχεί σε κάθε ασφαλισμένο αποτελεί πραγματικά περιουσία του και είναι κληρονομητό.

Ως προς την ανταποδοτικότητα, πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το εξής: η υιοθέτηση του κεφαλαιοποιητικού συστήματος δεν σημαίνει ότι όσοι, για διαφόρους λόγους, δεν μπορούν να συνεισφέρουν στο σύστημα (λ.χ. υγεία, εργατικό ατύχημα κ.λπ.) αφήνονται στην τύχη τους. Υπάρχει η επιλογή να συμμετέχουν στο σύστημα ως έχει και οι υποχρεώσεις τους, οι ελάχιστες εισφορές, να καλύπτονται από τον προϋπολογισμό - άλλη επιλογή είναι να λαμβάνουν σύνταξη ή άλλου είδους βοήθεια απ' ευθείας από τον προϋπολογισμό. Η ενίσχυση όσων συνανθρώπων μας κρίνουμε, ως οργανωμένη Πολιτεία, ότι το έχουν ανάγκη δεν είναι ζήτημα ανακατανομής των πόρων του συνταξιοδοτικού συστήματος, αλλά άλλων λειτουργιών της Πολιτείας.

Πού θα κατατίθενται όλα αυτά τα χρήματα; Ποιος θα τα διαχειρίζεται; Μπορεί να ανατεθεί σε ασφαλιστικές εταιρείες με αυξημένη φερεγγυότητα ή εγγυήσεις (λ.χ. υποχρεωτική αντασφάλιση) ή σε ειδικά νομικά πρόσωπα με αυτή την αποστολή, τα οποία θα ελέγχονται από το Κράτος, το οποίο θα εγγυάται και τα σχηματισμένα κεφάλαια. Μπορεί να υπάρξουν πιστωτικά ιδρύματα, τα οποία να έχουν τις εγγυήσεις να αναλάβουν τη διαχείρισή τους. Το σίγουρο είναι ότι θα υπάρχει συγκέντρωση τεράστιων κεφαλαίων, όπου ακόμη και μια συντηρητική διαχείριση θα οδηγεί σε πολύ μεγάλες αποδόσεις. Οπωσδήποτε, όμως, τα έξοδα διαχείρισης του κεφαλαίου θα είναι κατά πολύ μικρότερα από τα σημερινά έξοδα των ασφαλιστικών ταμείων, τα οποία σταδιακά θα καταργηθούν.

Η μετάβαση από το σημερινό αναδιανεμητικό σύστημα στο κεφαλαιοποιητικό είναι ένα σημαντικό πρόβλημα, δεν πρέπει όμως να μας αποτρέψει από την υιοθέτηση του κεφαλαιοποιητικού συστήματος ως επιδιωκόμενου τελικού στόχου - εφ' όσον συμφωνήσουμε στην ουσιαστική μεταρρύθμιση του συστήματος, θα βρούμε και τους πόρους, και τη διαδικασία να χρηματοδοτήσουμε το ισχύον σύστημα, ώστε να καλύψει τις υποχρεώσεις του. Ένας τρόπος είναι οι εισφορές των σημερινών ασφαλισμένων να κατευθύνονται, κατά ένα μέρος (όλο και μικρότερο) στο αναδιανεμητικό σύστημα, και το υπόλοιπο (όλο και μεγαλύτερο) προς το σχηματισμό του συνταξιοδοτικού κεφαλαίου.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι το ασφαλιστικό είναι το ζήτημα, από το οποίο θα εξαρτηθεί στο μεγαλύτερο ίσως βαθμό η πορεία της οικονομίας μας στο προσεχές μέλλον. Τα ελλείμματα των ταμείων μεγαλώνουν, η αναλογία συνταξιούχων προς ασφαλισμένους αλλάζει γρήγορα εις βάρος των ασφαλισμένων και είναι επιτακτική ανάγκη να μεταβούμε στο σύστημα εκείνο, στα πλαίσια του οποίου η γήρανση του πληθυσμού δεν θα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα. Κάθε μέρα που περνά αυξάνει τις υποχρεώσεις του ισχύοντος συστήματος και της γενιάς μας.