Ελευθερία και αξιοπρέπεια

Δύσκολα θα διαφωνήσει με τον κ. Νίκο Δήμου ένας φιλελεύθερος. Αντιθέτως, καταφεύγουμε συχνά στα γραπτά του, προκειμένου ν' αντλήσουμε επιχειρήματα, με τα οποία να ενισχύσουμε τις απόψεις μας. Το πλέον πρόσφατο άρθρο του στο περιοδικό LiFO είναι ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο, στο οποίο περιγράφεται η έννοια της αριστεράς και της δεξιάς. Ωστόσο, καταλήγει με κάτι που, προσωπικά, με προβληματίζει: θέτει στην κορυφή των αξιών την "αξιοπρέπεια".

Το κακό με την αξιοπρέπεια, σε αντίθεση με την ελευθερία, είναι ότι δεν μπορεί να οριοθετηθεί. Το αίτημα για καθολική ελευθερία σε μια κοινωνία έρχεται με τον αυτονόητο λειτουργικό περιορισμό, ότι η ελευθερία του κάθε μέλους της κοινωνίας εχει ως όριό του το σημείο, στο οποίο θίγει την ελευθερία του άλλου. Έτσι, οποιοσδήποτε περιορισμός της ελευθερίας δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με αναφορά στην προστασία μιας μορφής ελευθερίας άλλου προσώπου που θα μπορούσε να θιγεί, δεν είναι ανεκτός σε ένα αμιγώς φιλελεύθερο σύστημα. Αυτό όμως δεν μπορεί να ισχύσει με την αξιοπρέπεια. Υπάρχει κίνδυνος, και μάλιστα πραγματικός στην Ελλάδα, να επιβάλλονται περιορισμοί στην ανθρώπινη συμπεριφορά που δικαιολογούνται από την ανάγκη προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (η οποία επιβάλλεται και από το άρθρο 2 § 1 του Συντάγματός μας). Δυστυχώς, η αξιοπρέπεια του ανθρώπου θεωρείται, στη χώρα μας, ότι δεν συμπίπτει με την ελευθερία του και με τη δυνατότητά του να αποφασίζει ελεύθερα για θέματα που τον αφορούν. Μπορεί, δηλαδή, σύμφωνα με τη γνώμη που επικρατεί μεταξύ των συνταγματολόγων και των νομικών, το Κράτος να υποκαθιστά τη βούληση των πολιτών του, όταν πρόκειται να διαφυλάξει την "αξιοπρέπειά" τους. Έτσι, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων έκρινε ότι οι συμμετέχοντες στο reality παιχνίδι Big Brother προσβάλλουν την αξιοπρέπειά τους και ότι η προσβολή αυτή είναι υπέρτερη της βουλήσεώς τους. Παρόμοιες αποφάσεις έχουν εκδώσει κι άλλες ανεξάρτητες διοικητικές αρχές, αλλά και Δικαστήρια. Ένα Κράτος που επιδιώκει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια μπορεί να θίξει ακόμη και τον πυρήνα των ατομικών ελευθεριών εν ονόματί της.

Γι' αυτό το λόγο, η αξιοπρέπεια (που έπρεπε να ταυτίζεται με την αναγνώριση σε κάθε άνθρωπο της ωριμότητας και της δυνατότητας να αποφασίζει για όποιο ζήτημα τον αφορά) έχει, δυστυχώς, καταλήξει να είναι επικίνδυνη έννοια, όπλο ολοκληρωτικών αντιλήψεων.