Οι "χαμένοι" των αλλαγών στο ασφαλιστικό

Ποιοι είναι αυτοί που έχουν λόγο να διαμαρτύρονται για το "αντιασφαλιστικό" νομοσχέδιο; Κυρίως δύο κατηγορίες ασφαλισμένων "θίγονται": οι μητέρες με ανήλικα τέκνα και όσοι ανήκουν στα λεγόμενα "ευγενή" (και υπό συγχώνευση) ταμεία. Ας εξετάσουμε, σύντομα, εάν οι αντιδράσεις τους είναι δικαιολογημένες.

Η πρώτη κατηγορία είναι οι μητέρες (κατόπιν αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας το ίδιο δικαίωμα έχουν και οι πατέρες), οι οποίες είχαν (σε πολλά ταμεία) το δικαίωμα να λάβουν σύνταξη γήρατος στην ηλικία των 50 ετών, εάν τότε είχαν ανήλικο τέκνο. Οι σχετικές διατάξεις είχαν σκοπό να προστατεύσουν τη μητρότητα, δηλαδή τη δυνατότητα της μητέρας να ανατρέφει τα τέκνα της. Οι αποφάσεις του ΣτΕ επεξέτειναν το δικαίωμα αυτό και στους πατέρες, με τη λογική ότι, με τις σύγχρονες κοινωνικές αντιλήψεις, η ανατροφή των τέκνων βαρύνει εξίσου και τους δύο γονείς. Πρακτικά αυτό τι σήμαινε; Ότι άνθρωποι με 25 χρόνια (ίσως και λιγότερα) εισφορών θα δικαιούνται συντάξεως για 35 χρόνια. Δηλαδή το κοινωνικό σύνολο επιβαρύνεται με τη στήριξη της δυνατότητας ενός γονέα να ανατρέφει το παιδί του χωρίς να εργάζεται- τα εισοδήματα που θα απεκόμιζε από την εργασία του, τα πληρώνει πλέον η κοινωνία στο σύνολό της (ενώ στερείται και τις εισφορές που, αντιστοίχως, ο συγκεκριμένος γονέας θα έπρεπε να καταβάλλει, εάν εργαζόταν κατά το ίδιο χρονικό διάστημα - η επιβάρυνση, δηλαδή, για το ασφαλιστικό σύστημα είναι διπλή). Αυτό, για να αντιληφθούμε το μέγεθος της απαιτήσεως ή του "κεκτημένου δικαιώματος" αυτής της κατηγορίας ασφαλισμένων και να σκεφθούμε εάν, ως επίσης ασφαλισμένοι, θέλουμε να επωμισθούμε αυτή τη δαπάνη.

Όσον αφορά τους ασφαλισμένους σε ταμεία που έχουν ισχυρή οικονομική βάση, αυτοί διαμαρτύρονται για τη συγχώνευσή τους με ελλειμματικά ταμεία, τα οποία θα στηρίξουν με τα πλεονάσματα των δικών τους ταμείων. Εκ πρώτης όψεως μια τέτοια διαμαρτυρία φαίνεται βάσιμη. Αν καλοδούμε τα πράγματα, όμως, θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι έτσι. Ας αφήσουμε κατά μέρος ότι κάποια ταμεία, σε μεγάλο βαθμό, έχουν και πόρους έξω από τις εισφορές των ασφαλισμένων, τους περίφημους "κοινωνικούς πόρους" - και ας υποθέσουμε ότι σε όλα τα ταμεία η επίτευξη καλών οικονομικών αποτελεσμάτων είναι και αποτέλεσμα χρηστής διαχείρισης (πράγμα που οπωσδήποτε συνέβη σε κάποια ταμεία). Η ευθύνη για τη χρηστή διαχείριση ενός ταμείου, όπως του ΤΣΜΕΔΕ ή του Ταμείου Νομικών, είναι ουσιαστικά της πλειοψηφίας του διοικητικού του συμβουλίου, που ορίζεται από το κράτος. Το ίδιο ισχύει και με τα υπόλοιπα ταμεία, όπως το ΙΚΑ. Η συμμετοχή, όμως, στο ένα ή το άλλο ταμείο δεν επαφίεται στην ατομική επιλογή του κάθε ασφαλισμένου. Δεν διαλέγει, δηλαδή, κάποιος εάν θα ασφαλισθεί στο "καλό" ή στο "κακό" ταμείο - αυτό καθορίζεται από το νόμο κατά τρόπο απολύτως δεσμευτικό. Και όπως δεν φταίει ο ελεύθερος επαγγελματίας που υποχρεωτικά ασφαλιζόταν στο ΤΕΒΕ (ΟΑΕΕ) για τα χάλια της διαχείρισης εκ μέρους του Δ.Σ. του ταμείου του, έτσι δεν είναι λογικό και ο ασφαλισμένος του "υγιούς" ταμείου, στο οποίο εντάχθηκε από υποχρέωση και όχι από επιλογή, να καρπώνεται, σε σχέση με το συμπολίτη του, τα αποτελέσματα μικρότερης κρατικής ανικανότητας.

Ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα θα μπορούσε να δώσει λύσεις και στις δύο αυτές περιπτώσεις ασφαλισμένων, μόνο που η λύση θα βασιζόταν στην ατομική επιλογή και ευθύνη. Όσο το κράτος αποφασίζει αποκλειστικά για τα ζητήματα της κοινωνικής ασφάλισης, θα είναι υποχρεωμένο να ισορροπεί διαρκώς ανάμεσα σε δίκαια και άδικα αιτήματα και ισχυρές ή λιγότερο ισχυρές κοινωνικές ομάδες.